माँ के मुँह में ही

मातृभाषा को क़ैद कर दिया गया

और बच्चे

उसकी रिहाई की माँग करते-करते

बड़े हो गए।

मातृभाषा ख़ुद नहीं मरी थी

उसे मारा गया था

पर, माँ यह कभी न जान सकी।

रोटियों के सपने

दिखाने वाली संभावनाओं के आगे

अपने बच्चों के लिए उसने

भींच लिए थे अपने दाँत

और उन निवालों के सपनों के नीचे

दब गई थी मातृभाषा।

माँ को लगता है आज भी

एक दुर्घटना थी

मातृभाषा की मौत।

~ जसिंता केरकेट्टा

जसिंता केरकेट्टा ही नव्या पिढीचे आणि विचारांचे प्रतिनिधित्व करणारी आदिवासी कवयित्री. तिचा जन्म 1983 साली झारखंडमधल्या खुदपोस ह्या एका लहानशा गावातला. कुटुंबाच्या हलाखीच्या परिस्थितीमुळे तिच्या शिक्षणात अनंत अडचणी येत गेल्या. गावच्या बाजारात चिंचा विकून त्यावर ती आपल्या परीने मार्ग काढत राहिली. महाविद्यालयीन शिक्षणासाठी तिच्या आईने जमीन गहाण ठेवून तिला पैसे दिले. छोटी छोटी कामे करून तीही हातभार लावत होती. ह्या काळातच आपल्या समाजाचा संघर्ष जगासमोर आणण्यासाठी ती कविता करू लागली. आपल्या अव्यक्त भावनांना कवितेच्या माध्यमातून शब्दरूप देऊ लागली.

‘अंगोर’ हा तिचा पहिला काव्यसंग्रह हिंदी-इंग्रजी अशा दोन भाषांत आला. पुढे त्याचे जर्मन, फ्रेंच आणि इटालियन भाषांत अनुवाद झाले. दुसरा हिंदी-इंग्रजी द्विभाषिक काव्यसंग्रह इंग्रजी आणि जर्मन भाषेत प्रकाशित झाला. ‘ईश्वर और बाज़ार’ हा तिचा पुढचा काव्यसंग्रह. असाहाय्य माणसाच्या शोषणाला जोडलेली परमेश्वराची संकल्पना आणि त्यातून त्याच्या मनात उद्भवलेली भयाची भावना ह्यावर ह्या संग्रहातील कविता प्रकाश टाकतात. देव, धर्म, श्रद्धा ह्या गोष्टींनी आपल्याला अंतर्बाह्य जखडून टाकले आहे. आदिवासी समाजावर तर ह्या सगळ्याचे परिणाम अधिकच भयावह आहेत. ह्या संग्रहातील कविता खालील ओळींतून व्यक्त होणारा उपरोध हरेक कोनातून पकडण्याचा प्रयत्न करतात.

‘मज़दूर जब अपने अधिकार के लिए उठे

तो कुछ ईश्वरभक्तों ने उनसे

हाथ जोड़कर प्रार्थना करने को कहा

और धीरे-धीरे हर हिंसा हमारे लिए

ईश्वर द्वारा ली जा रही परीक्षा बन गई।’

https://rajkamalprakashan.com/ishwar-aur-bazar.html