Blog

बाराजूनलाचेन्नईमधल्याएकाप्रथितयशशाळेतदहावीतशिकतअसलेल्याएकामुलानंआत्महत्याकेली. मृत्यूपूर्वीलिहिलेल्याचिठ्ठीततोम्हणतो, ‘‘मलाहेआयुष्यआवडतनाहीम्हणूनमीहेकरतआहे. माझ्यामरणासाठीकोणीहीरडूनये. मलाहीशाळाआवडतनाही. मलामिळणारेगुणहीअतिशयअपुरेआहेत.’’ कमीमार्कपडलेम्हणूनशिक्षकांनीकेलेेल्यामारहाणीच्यापार्श्वभूमीवरहीघटनाघडली. आपणमोठ्यांच्याअपेक्षांनापुरेपडूशकतनाही, यानिराशेतूनत्याचाखचलेलाआत्मविश्वासआणिविफलताअंगावरशहारेआणणारीआहे. हेवाचतानादीडवर्षापूर्वीघडलेलीपुण्यातलीघटनाहीआठवली. विमलाबाईगरवारेशाळेतल्याएकावडारीसमाजातल्यामुलानंउच्चवर्णीयशिक्षकाच्यामार-अपमानानंखचूनजाऊनआत्महत्याकेलीहोती. हेमृत्यूआपल्यालाजागंकरताहेत. शाळांमधूनहोणार्‍याशारीरिकशिक्षाह्यादखलपात्रगुन्हाआहेत. हेसर्वांनाचमाहीतआहे. तरीहीचेन्नईच्यायाशाळेतरात्रभरशिक्षाम्हणूनडांबूनठेवण्यासाठीसेलरूमआणिकोंडूनमुलांनामारणंशक्यव्हावं – कोणमारतंयतेकळूनयेयासाठीडार्करूमहोती. इतरत्रहीअशाक्रूरवागणुकीचीवानवानाही. शाळाआजइथपर्यंतपोचतातकशायाच्याकारणांचाशोधघ्यायलाहवा. कडकशिस्तीसाठीप्रसिद्धअसलेल्यापुण्यातल्याएकाकॉन्व्हेंटमधलीपरिस्थितीपाहूया – आठवीमधेअभ्यासेतरसर्वउपक्रमांनाकात्रीलागतेआणिपालक-विद्यार्थ्यांच्यामनावर ‘दहावी’चेमहत्त्वप्रकर्षानेबिंबवलेजाते. आठवीवनववीचाअभ्यासक्रमआठवीतचपूर्णकेलाजातो. दहावीचाअभ्यासक्रमनववीतचपूर्णकरायचाआणिदहावीच्यावर्षभरफक्तसरावासाठीवेळठेवायचाअशीपद्धतआहे. आठवीपासूनचअभ्यासाचीशिस्तलागावीम्हणूनभरपूरगृहपाठआणिदररोजपरीक्षाघेतल्याजातात. परीक्षाभिमुखव्यवस्थेचंहेजरीटोकाचंउदाहरणझालंतरीइतरत्रहीफारवेगळादृष्टिकोननाही. कमालीचीस्पर्धात्मकताशिक्षक-पालकआणिमुलं – सर्वांच्याचमनांचाताबाघेतानादिसतेय. ह्याताणाचेधागेअगदीबालवाडीपासूनअनुभवालायेतात. असंकाझालंअसेल? स्वातंत्र्यपूर्वकाळातलाराष्टीयशिक्षणाच्याविचारांतला ‘माणूसघडवणारंशिक्षण’हाआदर्शवादसंपलाय. जगभरशिक्षणतज्ज्ञांनीमांडलेल्या, ‘विद्यार्थीकेंद्रीशिक्षणाच्या, मुलांनीस्वत:च्याअनुभवांतून, त्यांच्याउपजतकुतुहलप्रेरणेनं, आपापल्यावेगानं – Read More

‘तुमचामुलगाजराजास्तचसंवेदनशीलआहे!’ विनूनुकताचपाचवीतगेलाहोतातेव्हाएकेदिवशीडबडबल्याडोळ्यांनीघरीआला. ‘‘कायझाले?’’ ‘‘आजआमचेहेडमास्तरआमच्यावर्गातआलेहोते. तेम्हणाले, ‘‘सगळ्यागावामधलीडुकरंआणूनजमाकेलीआहेतइथं.’’ ‘‘मगजरआम्हीडुकरंचआहोततरकशालाशिकविताततेआम्हाला? मास्तरहीटाकूनबोलतात, कानपिरगाळतात; चपराशीहीसंधीसापडलीकीठेवूनदेतात. इतकेनालायकआहोतआम्ही?’’ विनूचीतक्रारआम्हीहेडमास्तरांपर्यंतपोचवलीतेव्हातेउद्गारले, ‘‘तुमचामुलगाजास्तचसंवेदनशीलआहे!’’ पेशानेशेतकरीअसलेलेहेहेडमास्तरजेव्हाबाजारातबैलघ्यायलाजातात, तेव्हात्याच्यापाठीवरथापमारूनबघतात, त्याचीत्वचाथरथरतेकीनाहीते. नाहीथरथरलीतरत्यालामद्दडठरवूननापासकरतात. पणपोरालात्यांचेवाग्बाणलागले, तरमात्रअतिसंवेदनशीलठरवूनमोकळेहोतात. (करुणाफुटाणे, मिळूनसार्‍याजणी, जुलै, 03 मधूनसाभार)

 ‘तुमचा मुलगा जरा जास्तच संवेदनशील आहे!’ विनू नुकताच पाचवीत गेला होता तेव्हा एके दिवशी डबडबल्या डोळ्यांनी घरी आला. ‘‘काय झाले?’’ ‘‘आज आमचे हेडमास्तर आमच्या वर्गात आले होते. ते म्हणाले, ‘‘सगळ्या गावामधली डुकरं आणून जमा केली आहेत इथं.’’ ‘‘मग जर आम्ही Read More

संक्षिप्त रुपांतर – आरती शिराळकर चिंपांझीला खुणांच्या भाषेतून बोलायला शिकवण्याचा अभिनव प्रयोग 1966 साली डॉ. गार्डनर यांनी सुरू केला होता. त्यात भाग घेण्याची संधी लेखकाला मिळाली. वाशू या चिंपाझीला सांभाळण्यासाठी म्हणून रॉजर कामावर रूजू झाला. वाशू आणि रॉजर यांची गट्टी Read More